ဒါန

လွ်ဴတန္းျခင္း၏ အက်ိဳးမ်ား
- ယခုဘ၀၌ ပင္ လူအမ်ား၏ ခ်စ္ခင္ၿမတ္ႏုိးမူကုိ ခံရၿခင္း၊
-သူေတာ္ေကာင္းတုိ႔၏ ခ်ီးေၿမွာက္မူကုိ ရရွိၿခင္း၊ဂုဏ္သတင္းေးက်ာ္ၾကားၿခင္း၊
ပရိသတ္အလယ္၌ ရဲရင့္ၿခင္း
-ေသလြန္ေသာအခါ၌သုဂတိသုိ႔ ေရာက္ရိွျခင္း
-ၿဖစ္ေလရာဘ၀တုိင္းတြင္ အသက္ရွည္ၿခင္း၊ အဆင္းလွၿခင္း၊ ခ်မ္းသာၾကီးၿခင္း
ခြန္အားၾကီးၿခင္း၊ အၿခံအရံေပါမ်ားၿခင္း စေသာအက်ိဳးေက်းဇူးမ်ားခံစားရ၏။

လွဴတန္းျခင္း(၃)မ်ိဳး
-မိမိ၏ပိုင္ဆုိင္ေသာပစၥည္းဒါန၊
-မိမ္ိတတ္ထားေသာေလာကီအတတ္ပညာကိုသင္ၾကားေပးလွဴျခင္းဒါန၊
-မိမိသိထားေသာေလာကုတၱရာဆုိင္ရာဓမၼအသိကိုေပးလွဴျခင္းဒါန၊

ဗုဒၶအလိုက်ဒါနျပဳနည္း...

(၁) ဘုရား ၊ တရား ၊ သံဃာအေပၚ၌ သဒၶါတရားျပည့္၀စြာ လွဴျခင္း။
(၂) အလွဴခံပုဂၢိဳလ္အား ႐ို႐ိုေသေသ လွဴျခင္း။
(၃) အလွဴခံပုဂၢိဳလ္၏ လိုအပ္မႈကို လွဴျခင္း။
(၄) လွဴၿပီး၀တၴဳကို မေႏွာေမွ်ာျခင္း။
(၅) မိမိအလွဴေၾကာင့္ အျခားသူတို႔အား မထိခိုက္ျခင္း ။
‘သဒၶါၾကည္ညိဳ ၊ ႐ိုေသလွစြာ ၊ အခါကိုသိ ၊ မစြန္းၿငိဘဲ ၊ မထိမပ ဤငါး၀ ၊ မွတ္သားသပၸဳရိသ ျမတ္ဒါန’

                                                                   ဆရာေတာ္အရွင္ဇ၀န

ဒါနျပဳရာ၌ ရွိရမည့္အဂၤါ(၆)ပါး...

(၁) မိမိမွာ သီလႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း။
(၂) အလွဴခံပုဂၢိဳလ္ကလည္း သီလႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း။
(၃) လွဴရန္၀တၴဳကလည္း စင္ၾကယ္ျခင္း။
(၄) လွဴေနစဥ္ အခါကာလ၌ မိမိစိတ္ကို ၾကည္လင္သန္႔ရွင္းစြာထားျခင္း။
(၅) အက်ိဳးကို ဥာဏ္ ၊ သဒၶါတို႔ႏွင့့္ သိျမင္သံုးသပ္ၿပီးကာမွ လွဴဒါန္းျခင္း။
(၆) အသိဥာဏ္ေ႕ရွထားၿပီး စိတ္ကို ေအးျမသန္႔ရွင္းစြာထားျခင္း ၊
အလွဴေၾကာင့္ အပူအပင္ ေနာက္ဆံတင္းမႈ မရွိျခင္း။
                                                                တိပိဋကရ-ဓမၼဘ႑ာဂါရိက
                                                                   (ေယာ) ဆရာေတာ္

မသိၿခင္း ငါးပါနဲ့ အသက္ရွင္ေနတဲ့ ဘဝ

၁။ ဇိ၀ိတ ၊ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာ ေသမယ္ဆိုတာလည္း မသိႏိုင္ၾကဘူး ။
၂။ ဗ်ာဓိ ၊ ဘယ္အနာေရာဂါနဲ႕ ေသရမယ္ဆိုတာကိုလည္း မသိႏိုင္ၾကဘူး ။
၃။ ကာလ ၊ ေသရမယ့္ အခ်ိန္ကိုလည္း မသိႏိုင္ၾကဘူး ။
၄။ ေဒဟနိေကၡပန ၊ ေသျပီးတဲ့ေနာက္ မိမိရဲ႕အေလာင္းေကာင္ကို ဘယ္ေနရာမွာ ပစ္ခ်ခံရမလဲ ဆိုတာကိုလည္း မသိႏိုင္ၾကဘူး ။
၅။ ဂတိ ။ ေသလြန္ျပီးေနာက္ ဘယ္ဘ၀ကို လားေရာက္ရမယ္ ၊ ဘယ္ဂတိကို သြားရမယ္ဆိုတာလည္း ၾကိဳျပီးေတာ့ မသိႏုိင္ၾကဘူး ။

အသက္ငယ္ရြယ္တုန္း ကာမဂုဏ္ခံစားျပီး
အသက္ၾကီးရင့္မွ တရားအားထုတ္မယ္လို႕
ႏွလံုးသြင္းထားသူေတြ အတြက္
တကယ္လို႕မ်ား ငယ္တုန္းရြယ္တုန္း
ေသဆံုးသြားခဲ့ရင္ တရားအားထုတ္ဖို႕
အခ်ိန္ေကာင္း အခြင့္ေကာင္းေတြ
လက္လြတ္ဆံုးရံႈးသြားပါလိမ့္မယ္ ။

မိတ္ေဆြတုမ်ား

မိတ္ေဆြပ်က္(၆)ပါး
ေၾကြအန္ၾကဴးထ၊ မိန္းမၾကဴးေထြ၊ ေသစာၾကဴးမွဳ၊ အတုၿပဳၿငား၊
လွည့္စားတေထာက္၊ မ်က္ေမွာက္လွည့္ခ်က္၊ နိုင္ထက္လုယူ၊
ဤသူေၿခာက္ပါး၊ မိတ္ၿဖစ္လားေၾကာင့္၊ ပ်က္ၿပားမိတ္ေဆြအၿပစ္တည္း။

ကိုယ္က်ိဳးကိုသာငဲ့ေသာမိတ္ေဆြတု(၄)ေယာက္
လက္ခ်ည္းလာ၍၊ ဥစၥာေဆာင္သယ္၊ နည္းငယ္ၿဖင့္သာ၊ မ်ားစြာလိုရွိ၊ ေဘးထိေရာက္ခါ၊
ၿပဳလာတံုဘိ၊ မိမိက်ိဳးငွာ၊ မွီလာေပါင္းယွဥ္၊ ေလးေယာက္စဥ္ကား၊ အညဒတၳဳဟရတည္း။

နွဳတ္ၿဖင့္ဟန္ေဆာင္ေသာ မိတ္ေဆြတု(၄)ေယာက္
ေရွးၿဖစ္ေစ့စပ္၊ တထပ္ေနာက္မွီး၊ ခ်ည္းဆီးသၿဂိဳဟ္၊ ေပးလိုစဟန္၊ ပစၥပၸန္မူ၊
ၿပညႊန္ပ်က္ၿပား၊ ဤေလးပါးကား မွတ္သား ဝစီပရမတည္း။

ခ်စ္ဖြယ္ကိုဆိုေသာ မိတ္ေဆြတု(၄)ေယာက္
မေကာင္းခြင့္ၿပဳ၊ ေကာင္းမွဳကိုလွ်င္၊ ဆင္ၿခင္မရွဳ၊ ခြင့္ၿပဳသည္ပင္၊ ေရွ႕တြင္ခ်ီးမြမ္း၊
ဖံုးလႊမ္းကြယ္လွ်င္၊ ကဲ့ရဲ႕ခ်င္သည္၊ ေလးအင္ပီယဘာဏီတည္း။

မေကာင္းမွဳ၌ အေဖာ္ၿပဳေသာ မိတ္ေဆြတု(၄)ေယာက္
ေသာက္တုတ္ေသရက္၊ ညဥ့္နက္လမ္းသြား၊ ရွဳစားသဘင္၊ ေပ်ာ္ရႊင္အန္စာ၊
ေလးရပ္မွာပင္၊ တကြထင္သည္၊ ေလးအင္အပါယ္သဟဲတည္း။

(သိဂၤါေလာ၀ါဒသုတ္ - သဂၤဇာဆရာေတာ္)

ဗုဒၶသာသနာအႏွစ္ခ်ဳပ္

စကားလံုးမ်ားရဲ႕ အဓိပၢာယ္

(က) ကိုးကြယ္မႈ = အားကိုးလွ်င္ - ကာကြယ္ေပးျခင္း
(အမွား) - ေၾကာက္ရြ႕ံမႈ (ကမၻာဦးအစ ကပ္ေဘးမ်ားၾကံဳ)၊
ဆုလာဒ္ရလိုမႈ (သားဆုပန္၊ လာဘ္လာဘလိုခ်င္) ေၾကာင့္ မသိမျမင္၊ အေၾကာင္းအက်ဳိး မမွန္တာလုပ္ေသာ မွားယြင္းေသာအယူ
(အမွန္) - အေၾကာင္းအက်ဳိး မွန္ကန္မႈရွိေသာ ကိုးကြယ္မႈဆိုလွ်င္ ခြန္အားမွ် ျဖစ္သည္။

(ခ) ဘာသာ = စကား၊ အေျပာ၊ အယူ၀ါဒ
ကမၻာေပၚတြင္ ဘာသာႀကီးေလးမ်ဳိးအနက္မွ ဟိႏၵဴဘာသာသည္ ပထမဦးဆံုးေပၚလာသည့္ ဘာသာ ျဖစ္ၿပီး စေပၚသည့္ ခုႏွစ္မသိရပါ။ ဗုဒၶဘုရားအေလာင္းသည္ (ခရစ္ေတာ္မေပၚမီ) (၆၂၃ ခုနွစ္) မွာေမြးခဲ့သည္။ မိုဟာမက္ (အစၥလာမ္) ထက္ (၁၁၇၀) ႏွစ္ေစာၿပီး ေမြးခဲ့သည္။

(ဂ) သာသနာ = အဆံုးအမ
- ပဋိယတၱိသာသနာ = စာသင္၊ ေဟာေျပာ၊ ေဆြးေႏြး
- ပဋိပတၱိသာသနာ = စာအသိ၊ အေျပာအသိကို ခႏၶာကိုယ္တြင္း ႐ႈမွတ္
- ပဋိေ၀ဓသာသနာ = ခႏၶာတြင္း ႐ႈမွတ္က်င့္လို႔ မဂ္၊ ဖိုလ္၊ နိဗၺာန္ အက်ဳိးရ

ရယ္ဖြယ္ ၁၀ ပါး

ဆယ္ပါးရယ္ဖြယ္ မွတ္ေၾကာင္းသြယ္ပိမ့္၊

၁။ ဥာဏ္က်ယ္ပါလွ်က္ ပြဲလယ္ခ်က္၀ယ္ ႏႈတ္ထြက္ယြင္ပါး ဖြင့္ဆုိမွားအံ့။
၂။ ခစားသူမွာ သူလိုရာသုိ႔ လုိက္နာရလွ်က္ မာနတက္အ့့ံ။
၃။လကၡဏာမဲ့ ခ်ိဳ႕တဲ့ဥစၥာ ဆင္းရဲစြာလွ်က္ ကာမဂုဏ္မႈ အာရုံျပဳအံ့။
၄။ ႃမီထူထပ္ပြါး ဥစၥာမ်ားလွ်က္ မုိက္အားဖုံးလႊမ္း မေပးကမ္းပဲ ဒါနနဲအံ့။
၅။ျငိမ္းခ်မ္းသာယာ ေနရပါလွ်က္ သူ႔မွာမီွေန ခစားေလအ့ံ။
၆။သားေရေလ်ာ့ပါး အုိလွည့္ျငားလွွ်က္ တရားမဂ္ဖုိ မမွီခုိအံ့။
၇။ရန္ျဖိဳဖယ္လွစ္ ျပည့္ရွင္ျဖစ္လွ်က္ မူညစ္ဆုိးႏြမ္း မူးမတ္သြမ္းႏွင့္
ခ်စ္ကြ်မ္း၀င္၀င္ ေရးတုိင္ပင္အ့ံ။
၈။သန္႔စင္ႏြယ္ဓာတ္ မ်ိဳးရုိးျမတ္လွ်က္ အတတ္မသင္ နား၀င္မကြ်မ္း
ေလာ္လီသြမး္အံ့။
၉။မႏြမ္းဂုဏ္အင္ ေယာက္်ားစင္လွ်က္ ခ်စ္ခင္စုိးပုိင္ မယားနုိင္အံ့။
၁၀။သုံးဆုိင္ေဗဒင္ ကုန္စင္ေျမာက္ျမား ထုံးႏွယ္ထြားသည့္
ပုဏၰားျဖစ္လွ်က္ အက်င့္ပ်က္အံ့။

ကန္႔ကြက္ျခားနား ဤ(၁၀)ပါးကုိ အမွားလူတြင္ ရယ္ဘြယ္ထင္သည္
သည့္ျပင္ရယ္ေဆး ရမည္ေ၀း။

၀န္ခံခ်က္။ ေရးသည့္စာဆုိ မသိပါ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ပေဒသာမွတ္တမ္းမွ
ဗဟုသုတျဖစ္ဖြယ္ ကူးယူတင္ျပပါသည္။
                                                          အလင္းသစ္မွ

ပဌာန္း (၂၄) ပစၥည္း၏ အဓိပါယ္ဖြင့္ဆိုခ်က္

ဘာပဲလုပ္လုပ္ကိုယ့္အတြက္ကအရင္ရတာပါ..သူမ်ားအတြက္ကိုကလုပ္တယ္ဆိုေပမယ့္လည္း ကိုယ္ကစိတ္ခ်မ္းသာမွဳရတာ ကိုယ္အရင္ရတာပါ

ေဟတုပစၥေယာ - အကုသိုလ္ကင္း၍ ကုသုိလ္နွင့္ ယွဥ္တြဲရပါေစသား။
အာရမၼဏပစၥေယာ - မ်က္စိႏွင့္နားသည္ နိဗၺာန္သို့မ်က္ေမွာက္ျပဴရပါေစသား။
အဓိပတိပစၥေယာ - ရုပ္၊ နာမ္နွစ္ပါးတို့ကို ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းနိုင္ရပါေစသား။
အနႏၲရပစၥေယာ - မ်ားစြာေသာ ကုသိုလ္တရားတို့ကို မ်က္ေမွာက္ျပဴရပါေစသား။
သမနႏၲရပစၥေယာ - ရုပ္ႏွင့္နာမ္ အတူရွိေသာတရားတို့ကို မ်က္ေမွာက္ျပဴရပါေစသား။

ပုညႀကိယာ၀တၳဳ ၁၀-ပါး

(၁) ဒါနဆိုတာ-မိမိကိုယ္ပိုင္ပစၥည္းဥစၥာမ်ားကို လွဴဒါန္းတာ။
* ပစၥည္းဥစၥာ၊ အျဖာျဖာ၊ လွဴတာ ဒါနမည္။

(၂) သီလဆိုတာ-၅-ပါး၊ ဂ-ပါး၊ ၉-ပါးသီလ စသည္တို႔ျဖင့္ ကို္ယ္ႏွင့္ႏႈတ္တို႔ကို လံုျခံဳေအာင္ ေစာင့္စည္းတာ။
* ကိုယ္ႏႈတ္ႏွစ္ျဖာ၊ ေစာင့္စည္းတာ၊ မွန္စြာ သီလမည္။

(၃) ဘာ၀နာ-ဆိုတာ ဥပါဒါနကၡႏၶာ ၅-ပါး စသည္တို႔ကို စိတ္ျဖင့္ ပြားမ်ားအားထုတ္တာ။
* စိတ္ျဖင့္ပြားတာ ဘာ၀နာ၊ မွန္စြာ မည္ေပသည္။

(၄) အပစာယန-ဆိုတာ ဘုရား တရား သံဃာ ဆရာ မိဘ အသက္-ဂုဏ္သိကၡာႀကီးမားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္တို႔ကို အရိုအေသျပဳတာ
* ရိုေသျပဳတာ၊ အပစာ၊ မွန္စြာမည္ေပသည္။

(၅) ေ၀ယ်၀စၥ-ဆိုတာ ရတနာသံုးပါး၊ ဆရာမိဘမ်ား၊ ဂုဏ္သိကၡာႀကီးမားေသာ ပု၈ၢိဳလ္တို႔၏ ၀တ္ႀကီး၀တ္ငယ္တို႔ကို ျပဳလုပ္ေပးတာ။
* ႀကီးငယ္အမႈ၊ ျပဳလုပ္ေပးတာ၊ ေ၀(ယ်ာ)၀စၥာ၊ မွန္စြာမည္ေပသည္။