ဗုဒၶ၏ အဆုံးအမႏွင္႔အညီ ေနထုိင္ၿခင္း

၁ ။ မည္သူ႔အေပၚတြင္ မဆုိ အရင္းအဖ်ား မခြဲၿခားဘဲ စိတ္ေကာင္း ႏွလုံးေကာင္း ထားပါ ။
၂ ။ ေကာင္းေသာ ဣဌာရုံႏွင္႔ ေတြ႔ေသာအခါ လြန္စြာ၀မ္းသာ အားရ ေသာမနႆ ေလာဘမၿဖစ္ပါႏွင္႔ ။
၃။ မေကာင္းေသာ အနိဌာရုံႏွင္႔ ေတြ႔ေသာအခါ၌လည္း ၀မ္းနည္းပက္လက္ မႏွစ္ သက္ေသာေဒါမနႆေဒါသမၿဖစ္ပါႏွင္႔ ။
၄ ။ မိမိပိုင္ မဟုတ္ေသာ ပစၥည္းဥစၥာမ်ားကုိ မတရား ပုိင္ဆုိင္လုိ႔သည္႔ မတရားရယူလုိသည္႔ေလာဘ မထြက္ပါႏွင္႔။ ေရာင္႔ရဲပါ ၊ တင္းတိမ္ပါ
၊ ဆင္းရဲသည္ကုိ ဂုဏ္ယူပါ ။ မတရားခ်မ္းသာတာကုိ ဂုဏ္မယူပါႏွင္႔ ။
၅ ။ သတၱ၀ါတုိ႔ကုိ မညွဥ္းဆဲပါႏွင္႔ ၊ မႏွိပ္စက္ပါႏွင္႔ ၊ကာယ အားၿဖင္႔ ၊ ႏွဳတ္အားၿဖင္႔ ၊စိတ္အားၿဖင္႔မညွဥ္းဆဲပါႏွင္႔။
၆ ။ သတၱ၀ါအားလုံး မိမိႏွင္႔ ထိေတြ႔သိရွိသူ ၊ မိမိႏွင္႔ ထိေတြ႔သိရွိၿခင္း မရွိသူ ၊ မိမိအား ခ်စ္ခင္လုိလားသူ ၊မိမိအား မုန္းတီးစက္ဆုပ္သူ ၊
မိမိအားခ်စ္လည္းမခ်စ္ ၊ မုန္းလည္းမမုန္း အလယ္အလတ္သေဘာရွိသူ အားလုံးအေပၚ သန္႔ရွင္းၾကည္လင္ေသာ

ေနာင္တ ၁၀-ပါး

ငယ္ခါကလွ်င္၊
မသင္ပညာ၊
ဥစၥာမစု၊
သူ႔ကိုခ်စ္ဖ်က္၊
သူ႔သက္သတ္စား၊
သူ႔မယား၌၊ ျပစ္မွားတံုဘိ၊
ပစၥည္းရွိလ်က္၊ စိုးစိမလွဴ၊
ေမြးျမဴမိဘ၊ မျပဳရႏွင့္၊
ဆံုးမ မနာ၊
ပညာရွိထံ၊ နည္းခံမမွတ္၊
အျမတ္မက်င့္၊
ဤဆယ္ဆင့္ကား၊
ႀကီးရင့္ဇရာ၊ အိုေသာခါလွ်င္၊
ပူဆာေနာင္တ၊ ရတတ္စြတည့္။

(မဃေဒ၀လကၤာသစ္ ပိုဒ္ ၃၂၁-တတိယပိုင္း၊ ပုေတၱာ၀ါဒခန္း)

ႀကီးရင့္ဇရာ၊ အိုေသာခါတြင္၊ ပူဆာေနာင္တ၊ ရတတ္စြ-လို႔ ဆိုတဲ့အတိုင္း အသက္အရြယ္ ႀကီးရင့္လို႔ အုိမင္းျပီ ဆိုတဲ့အခါမွာ ေနာင္တ ရတတ္တဲ့တရား၊ ငါငယ္ငယ္တုန္းက မလုပ္ခဲ့မိတာ မွားေလစြလို႔ ပူပန္ရတတ္တဲ့ တရား ၁၀-မ်ိဳး ရွိပါတယ္။

မွတ္သားလိုက္နာ ( ၃၈ ) ၿဖာ မဂၤလာတရားေတာ္

၁။ အေသ၀နာစ ဗာလာနံ = လူမိုက္တို႕ကို မဆည္းကပ္ျခင္း။
၂။ ပ႑ိတာနဥၥ ေသ၀နာ = ပညာ႐ွိတို႕ကို ဆည္းကပ္ျခင္း။
၃။ ပူဇာစ ပူဇေနယ်ာနံ = ပူေဇာ္ထုိက္သူတို႕အား ပူေဇာ္ျခင္း။
၄။ ပတိ႐ူပေဒသ ၀ါေသာစ =သင့္တင့္ေသာအရပ္၌ ေနထုိင္ျခင္း။
၅။ ပုေဗၺစ ကတပုညတာ = ျပဳခဲ့ေသာ ေကာင္းမႈ ႐ွိေသာသူျဖစ္ျခင္း။
၆။ အတၱသမာပဏီဓိ = မိမိကိုယ္ကို ေကာင္းစြာ ေဆာက္တည္ျခင္း။
၇။ ဗာဟုႆစၥ = အၾကားအျမင္မ်ားေသာ သူ၏ အျဖစ္ ျဖစ္ျခင္း။
၈။ သိပၸ = လက္မႈပညာ အစ႐ိွေသာ အျပစ္မ႐ွိေသာ အတတ္တုိ႕ကို တတ္ျခင္း။
၉။ ၀ိနေယာစ သုသိကိၡေတာ = ေကာင္းစြာသင္အပ္ေသာ ၀ိနည္းတရား ႐ွိျခင္း။
၁၀။ သုဘာသိတ၀ါစာ = ေကာင္းစြာဆိုျခင္း။
၁၁။ မာတာပိတု ဥပ႒ာန = အမိအဘတို႕ကို ေကာင္းစြာ လုပ္ေကၽြးျခင္း။
၁၂။ ပုတၱဒါရႆသဂၤဟ = သားမယားတို႕အား သၿဂၤဳ ိဟ္ေထာက္ပံ့ျခင္း။
၁၃။ အနာကုလ ကမၼႏၱာ = အေႏွာင့္အယွက္မ႐ွိေသာ အမႈတို႕ကိုသာ ျပဳျခင္း။
၁၄။ ဒါနဥၥ = အလွဴေပးျခင္း။

သူေတာ္ေကာင္းတရား ၁၀-ပါး-

သူေတာ္ေကာင္းတို႔ ကုသိုလ္ေကာင္းမႈ ျပဳက်င့္ရာျဖစ္ေသာ
ပုညႀကိယာ ၀တၳဳ ၁၀-ပါး

၁။ ဒါန၊ စြန္႔ၾကဲ ေပးကမ္း လွဴဒါန္းျခင္း။
၂။ သီလ၊ ကိုယ္က်င့္သီလ ေကာင္းေအာင္ ေစာင့္ထိန္းျခင္း။
၃။ ဘာ၀နာ၊ ကမၼ႒ာန္းတရားအားထုတ္ျခင္း။
၄။ အပစာယန၊ ႐ိုေသထိုက္သူတို႔ကို ႐ိုေသျခင္း။
၅။ ေ၀ယ်ာ၀စၥ၊ ကုသိုလ္ေရးတို႔၌ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္း။
၆။ ပတၱိဒါန၊ မိမိျပဳလုပ္ေသာကုသိုလ္ကို သူတစ္ပါးအား အမွ်ေပးေ၀ျခင္း။
၇။ ပတၱာႏုေမာဒနာ၊ သူတစ္ပါး ျပဳလုပ္ေသာကုသိုလ္ကို ၀မ္းေျမာက္ျခင္း။
၈။ ဓမၼႆ၀န၊ သူေတာ္ေကာင္းတရား နာၾကားျခင္း။
၉။ ဓမၼေဒသနာ၊ လာဘ္ကိုမငဲ့ကြက္ဘဲ သူေတာ္ေကာင္းတရား ေဟာၾကားျခင္း။
၁၀။ ဒိ႒ိဇုကမၼ၊ အယူကို ေျဖာင့္မတ္ မွန္ကန္စြာယူျခင္း။

ပုညႀကိယာ၀တၳဳ ၁၀-ပါး

ပါရမီ (၁၀)ပါး

၁။ ဒါန = ေပးလွဴျခင္း ။

၂။ သီလ = ကိုယ္ႏႈတ္ေစာင့္ထိန္းျခင္း ။

၃။ ေနကၡမၼ = ကိေလသာေတာမွထြက္ျခင္း ။

၄။ ပညာ = အေၾကာင္းအက်ဳိး ဆင္ျခင္ထိုးထြင္းသိျခင္း ။

၅။ ၀ီရိယ = အားစိုက္ႀကိဳးစား လံု႔လရွိျခင္း ။

၆။ ခႏၲီ = သည္းခံျခင္း ။

၇။ သစၥာ = ေျဖာင့္မတ္/မွန္ကန္ျခင္း ။

၈။ အဓိ႒ာန္ = အဓိ႒ာန္တည္ေဆာက္ျခင္း၊ ျပတ္သားေသာဆႏၵ ။

၉။ ေမတၱာ = စင္ၾကယ္ေသာခ်စ္ျခင္း ။

၁၀။ ဥေပကၡာ = လစ္လ်ဴ႐ႈျခင္း/အသင့္အားျဖင့္ ။

သရဏဂုံတည္ၿခင္း အက်ဳိး

ဘုရား တရား သံဃာ ရတနာသုံးပါးကို ယုံၾကည္ဆည္းကပ္ၿခင္းသည္ သရဏဂုံတည္ၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္ ။

သရဏဂုံတည္ၿခင္း အက်ဳိး (၅) မ်ဳိးရွိပါတယ္

(၁) ဘယ - ေဘးရန္ကင္းရွင္း ေစပါသည္ ။

(၂) သႏၱာသ - ေၾကာက္ရြံမႈ ပူေလာင္မႈ မွန္သမွ်ကုိ ေပ်ာက္ကင္းေစပါသည္ ။

(၃) ဒုကၡ - ကိုယ္ဆင္းရဲၿခင္း စိတ္ဆင္းရဲၿခင္းကုိလည္း ေပ်ာက္ကင္းေစပါသည္ ။

(၄) ဒုဂတိ - အပါယ္ေလးဘုံ က်ေရာက္မည္႔ ေဘးကိုလည္း ပယ္ေပ်ာက္ေစပါသည္ ။

(၅) ပရိကိေလသ - မိမိစိတ္၏ ညစ္ႏြမ္းမႈ မွန္သမွ်ေတြကိုလည္း ပယ္ေပ်ာက္ေစပါသည္ ။

သရဏဂုံ ေဆာက္တည္ရၿခင္းအေၾကာင္း ကေတာ႔ ေလးမ်ဳိးရွိပါတယ္

(၁) မိမိကုိယ္တုိင္ ယုံၾကည္မႈ မရွိပဲ အမ်ဳိး အမွတ္ၿဖင္႔ ကုိးကြယ္ၿခင္္းဟာ သရဏဂုံမေၿမာက္ပါ ။

(၂) ေဘးအႏၱရာယ္ကို ေၾကာက္ေသာအားၿဖင္႔ ကိုးကြယ္ၿခင္းဟာ သရဏဂုံမေၿမာက္ပါ ။

(၃) လာဘ္ လာဘ ကုိုေမွ်ာ္ကုိးၿပီး ကုိးကြယ္ၿခင္းဟာလည္း သရဏဂုံမေၿမာက္ပါ ။

(၄) ၿမတ္ေသာအလွဴကုိခံေတာ္မူထုိက္ေသာအားၿဖင္႔ ကိုးကြယ္ၿခင္းဟာ သရဏဂုံေၿမာက္ပါတယ္ ။

အေပၚက ေရးသားထားတဲ႔ သရဏဂုံေဆာက္တည္ရၿခင္းအေၾကာင္း ေလးမ်ဳိးထဲက မိမိတုိ႔ ဘယ္ကုိးကြယ္မႈထဲမွာ ပါတယ္ဆုိတာကုိ္ ဆင္ၿခင္ႏူိင္ေအာင္ ေရးသားေဖာ္ၿပလုိက္ပါတယ္ခင္ဗ်ာ..မွန္က

ဘုရားဂုဏ္ေတာ္ (၉)ပါး

(၁) အရဟံ

(က) အရဟံ = လူနတ္ ျဗဟၼာတို႔၏ ပူေဇာ္အထူးကို ခံထိုက္ျခင္း။

(ခ) အရ ဟံ = ကိေလသာရန္သူတို႔ကို ပယ္သတ္ေတာ္မူၿပီးျဖစ္ျခင္း။

(ဂ) အ ရဟံ = ဆိတ္ကြယ္ရာ၌ပင္ မေကာင္းမႈ မျပဳျခင္း။

(၂) သမၼာသမၺဳဒၶ = အလံုးစံုေသာတရားတို႔ကို ဆရာမရွိပါဘဲ ပါရမီစြမ္းအားျဖင့္သိျခင္း။

(၃) ၀ိဇၨာစရဏသမၸႏၷ = အသိဥာဏ္ (၀ိဇၨာ)၊ အက်င့္တရား (စရဏ) တို႔ႏွင့္ ျပည့္စံုုျခင္း။

(၄) သုဂတ = ေကာင္းျမတ္ေသာစကား (သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ) ကိုသာေျပာျခင္း (ေကာင္းေသာလာျခင္း သြားျခင္း)

(၅) ေလာက၀ိဒူ = ေလာကႀကီးသံုးပါးကို သိျခင္း။ (သတၱ၊ ၾသကာသ၊ သခၤါရ)
(၆) အႏုတၱေရာပုရိသ = ႐ိိုင္းစိုင္းေသာ တိရိစာၦန္၊ လူ၊ နတ္တို႔ကို ယဥ္ေက်းသိမ္ေမြ႔ေအာင္ ဆံုးမျခင္း။

(၇) သတၴာေဒ၀ မႏုႆာနံ = လူ နတ္ ျဗဟၼာ သတၱ၀ါ အားလံုးတို႔၏ ဆရာျဖစ္ျခင္း။

(၈) ဗုဒၶ = အမွန္ (သစၥာ) တရားေလးပါးကို သိျခင္း၊ ေဟာၾကားျပသျခင္း။

(၉) ဘဂ၀ါ = ဘုန္းေတာ္ (၆) ပါးႏွင့္ျပည့္စံုုျခင္း။

တရားဂုဏ္ေတာ္ (၆)ပါး

(၁) ေဟာ = ဘုရားကိုယ္တိုင္ေဟာျခင္း။

(၂)ကိုယ္ = က်င့္ၾကံသူအတြက္ မ်က္ေမွာက္ဘ၀၌ပင္ ကိုယ္တိုင္႐ႈျမင္ႏိုင္ျခင္း။

(၃) ဆိုင္း = ႐ႈပြားသူအတြက္ မဂ္ၿပီးလွ်င္ ဖိုလ္အခ်ိန္မဆိုင္းဘဲျဖစ္ျခင္း။

(၄) ဖိတ္ = တရားႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ရဲရဲ၀ံ့၀ံ့ ဖိတ္ေခၚရဲျခင္း။

(၅) ကပ္ = မိမိသႏၲာန္၌ အစဥ္ကပ္၍ ေဆာင္ထားသင့္ျခင္း။

(၆) လက္ = မဂ္၊ ဖိုလ္၊ နိဗၺာန္ ဓမၼရသကိုလက္ေတြ႕ခံစားႏိုင္ျခင္း။

သံဃာဂုဏ္ေတာ္ (၉)ပါး

(၁) ေကာင္း = ေကာင္းေသာအက်င့္ရွိျခင္း။

(၂) ေျဖာင့္ = ေျဖာင့္မတ္စြာက်င့္ၾကံျခင္း။

(၃) နိဗ္ = နိဗၺာန္ေရာက္ေရးက်င့္ျခင္း။

(၄) ေလာ = ေလာကုတၱရာတရားနဲ႔ အညီက်င့္ျခင္း။

(၅) ေ၀း = အေ၀းကသယ္ေဆာင္လာသည့္ ပစၥည္းကိုပင္ ခံယူထိုက္ျခင္း။

(၆) ဧည့္ = ဧည့္သည္အတြက္ အထူးစီမံထားသည့္ပစၥည္းကိုပင္ အလွဴခံထိုက္ျခင္း။

(၇) ျမင့္ = ျမင့္ျမတ္ေသာအလွဴကို ခံထိုက္ျခင္း

(၈) လက္ = လက္အုပ္ခ်ီမိုး ရွိခိုးျခင္းကို ခံထိုက္ျခင္း။

(၉) လယ္ = သတၱ၀ါအေပါင္းတို႔၏ ဒါနမ်ဳိးေစ့ စိုက္ပ်ဳိးရာ လယ္ေျမ ေကာင္းျဖစ္ျခင္း။